Müasir rəqəmsal dövrdə şəxsi məlumatlarımızın qorunması ən vacib məsələlərdən biridir. Hər gün internetdə müxtəlif fəaliyyətlər zamanı fərdi məlumatlarımızı paylaşırıq — sosial şəbəkələrdə qeydiyyatdan keçərkən, onlayn alış-veriş edərkən və ya müxtəlif xidmətlərdən istifadə edərkən. Lakin bu məlumatlar icazəsiz şəxslərin əlinə keçdikdə, məxfiliyimiz təhlükə altına düşür və ciddi nəticələrlə qarşılaşa bilərik. Buna görə də fərdi məlumatların qorunması üçün təhlükəsizlik tədbirləri almaq vacibdir. Bu məqalədə şəxsi məlumatlarınızı qorumaq üçün əhəmiyyətli tövsiyələri təqdim edirik.
1. Güclü və Unikal Şifrələrdən İstifadə Edin
Məxfiliyinizi təmin etmək üçün ən vacib addımlardan biri güclü və unikal şifrələr yaratmaqdır. Eyni şifrəni bir neçə fərqli hesab üçün istifadə etmək, kibercinayətkarların bir hesabınızı sındırdıqda digər hesablarınıza da giriş əldə etməsinə imkan verir. Güclü şifrələr yaratmaq üçün aşağıdakı məqamları nəzərə alın:
- Minimum 12 simvoldan ibarət şifrə seçin.
- Böyük və kiçik hərflər, rəqəmlər və xüsusi simvolları (məsələn,
@, #, %) qarışdırın. - Şifrə menecerlərindən istifadə edərək fərqli şifrələri yadda saxlayın və avtomatik olaraq güclü şifrələr yaradın.
2. İki Addımlı Doğrulama (2FA) Aktiv Edin
İki addımlı doğrulama (2FA) şəxsi hesablarınızın təhlükəsizliyini artırmaq üçün çox vacib bir vasitədir. Bu sistem, şifrəni daxil etdikdən sonra əlavə bir doğrulama addımı tələb edir, məsələn, telefonunuza göndərilən doğrulama kodu və ya biometrik təsdiq (barmaq izi və ya üz tanıma). Hətta şifrəniz oğurlansa belə, iki addımlı doğrulama hesabınıza icazəsiz girişin qarşısını alır.
- 2FA-nı mümkün olduğu bütün onlayn xidmətlərdə aktivləşdirin.
- Təhlükəsizlik kodlarını yalnız etibarlı cihazlarda istifadə edin.
3. Məxfilik Parametrlərini Dəqiqləşdirin
Sosial media platformaları və digər onlayn xidmətlərdə məxfilik parametrlərini düzgün tənzimləmək şəxsi məlumatlarınızı kənar şəxslərdən qorumağa kömək edir. Hər hansı bir onlayn xidmətdə və ya sosial şəbəkədə hesab yaratdıqda, məxfilik parametrlərinizi nəzərdən keçirin və aşağıdakı tədbirləri görün:
- Kimlərin şəxsi məlumatlarınıza çıxış edə biləcəyini məhdudlaşdırın (məsələn, dostlar və ya müəyyən qruplar üçün məhdudlaşdırılmış postlar).
- Yalnız tanıdığınız insanlarla məlumat paylaşın.
- İcazəsiz məlumat toplamanın qarşısını almaq üçün platformaların məxfilik siyasətlərini oxuyun və tənzimləyin.
4. Fərdi Məlumatlarınızı Paylaşarkən Ehtiyatlı Olun
İnternetdə şəxsi məlumatları paylaşarkən diqqətli olmaq çox vacibdir. Məlumatlarınızın hansı xidmət və ya platformada istifadə olunacağını dəqiqləşdirmədən onları paylaşmaq məxfiliyinizi risk altına qoya bilər. Aşağıdakı məqamları nəzərə alın:
- Yalnız etibarlı və təhlükəsiz veb saytlarında şəxsi məlumatlarınızı paylaşın. HTTPS ilə başlayan veb saytlar daha təhlükəsizdir.
- Fişinq hücumlarından ehtiyatlı olun. Şübhəli e-poçtlar, SMS-lər və ya zənglər vasitəsilə şəxsi məlumatlarınızı tələb edənlərə cavab verməyin.
5. Şübhəli Linklərə və Fayllara Diqqət Edin
E-poçt vasitəsilə göndərilən şübhəli linklər və ya fayllar zərərli proqramlar daşıya bilər və fərdi məlumatlarınızı oğurlamağa çalışa bilər. Məlumatların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün bu kimi təhdidlərdən qorunmaq vacibdir:
- Mənbəsi məlum olmayan linklərə və fayllara klik etməyin.
- Şübhəli e-poçt və mesajları açmadan əvvəl mənbəyini yoxlayın.
- Antivirus proqramı istifadə edin ki, bu cür təhlükələri dərhal aşkar edə biləsiniz.
6. Məlumatlarınızı Şifrələyin
Məlumatların şifrələnməsi onlayn təhlükəsizliyinizi artıran əsas tədbirlərdən biridir. Şifrələmə məlumatlarınızı yalnız icazəli şəxslərin oxumasını təmin edir və kiberhücumlar zamanı onların oğurlanmasının qarşısını alır. Onlayn fəaliyyətləriniz zamanı aşağıdakı şifrələmə üsullarından istifadə edin:
- VPN xidmətləri ilə internetə təhlükəsiz şəkildə qoşulun.
- Cihazlarınızda və bulud xidmətlərinizdə şifrələnmiş məlumat saxlama vasitələrindən istifadə edin.
7. Məlumatlarınızın Ehtiyat Nüsxəsini Yaradın
Fərdi məlumatlarınızın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün mütəmadi olaraq ehtiyat nüsxələr yaratmaq vacibdir. Məlumatlarınız kiberhücumlar və ya texniki nasazlıqlar zamanı zərər görərsə, onları ehtiyat nüsxələr vasitəsilə bərpa etmək mümkündür.
- Həm fiziki disklərdə, həm də bulud platformalarında ehtiyat nüsxələr yaradın.
- Məlumatların şifrələndiyinə əmin olun ki, ehtiyat nüsxələr də təhlükəsiz qalsın.
8. Antivirus Proqramlarından İstifadə Edin
Antivirus proqramları fərdi cihazlarınızı zərərli proqramlardan və kiberhücumlardan qorumaq üçün ən vacib vasitələrdən biridir. Yaxşı bir antivirus proqramı, zərərli faylları və hücumları dərhal aşkar edərək cihazınızı təhlükələrdən qoruyur. Bu tədbirləri görün:
- Antivirus proqramınızı daim yeniləyin ki, ən son təhdidlərə qarşı qoruma təmin edilsin.
- Real vaxt qoruma funksiyasını aktiv edin ki, cihazlarınıza daxil olan məlumatlar dərhal yoxlanılsın.
9. İctimai Wi-Fi Şəbəkələrində Ehtiyatlı Olun
İctimai Wi-Fi şəbəkələri kibercinayətkarlar üçün asan hücum məkanları ola bilər. Bu cür şəbəkələrdə şəxsi məlumatlarınızı paylaşmaq və ya onlayn bankçılıq xidmətlərindən istifadə etmək məlumatlarınızın oğurlanmasına gətirib çıxara bilər. Təhlükəsizliyinizi təmin etmək üçün:
- VPN xidmətlərindən istifadə edin ki, ictimai şəbəkələrdə məlumatlarınız şifrələnsin.
- Onlayn bankçılıq və ya həssas məlumatları daxil etmək üçün ictimai Wi-Fi şəbəkələrindən qaçın.
10. Proqramları və Sistemləri Yeniləyin
Proqram təminatlarını və cihazların əməliyyat sistemlərini daim yeniləmək təhlükəsizlik zəifliklərinin qarşısını almaq üçün vacibdir. Köhnəlmiş proqramlar kibercinayətkarlar üçün asan hədəfə çevrilir. Məlumatlarınızı qorumaq üçün:
- Tətbiqlərinizin və sistemlərinizin avtomatik yenilənmə funksiyasını aktiv edin.
- Hər hansı yeni təhlükəsizlik yamalarını dərhal tətbiq edin.
